Yahudi tarihi [ Bölüm 10 ]

20. yüzyıl
[değiştir]



I. Dünya Savaşı sırasında ABD
Food Administration'un düzenlediği "Gıda Muhafaza Kampanyası" nı teşvik
etmek amacıyla Yidiş ile yazılan poster, Gıda savaşı kazanacak - Buraya
özgürlük uğruna geldiniz, şimdi onu korumaya yardım etmelisiniz. Buğdaya
müttefiklerin ihtiyacı var - ziyan etme.
(renkli litograf, Charles Edward
Chambers, 1917)





Siyonizm [değiştir]


Ana maddeler: Siyonizm
ve Siyonizmin
tarihi



Yahudi Devleti düşüncesini ortaya atan Theodor
Herzl (1901).





1870'li ve 1880'li yıllarda, Avrupa'daki Yahudi nüfus arasında
İsrail'e göç ve burada Yahudi ulusu için bir ulusal anavatan kurulması
konusu tartışılmaya başlamıştır. 1882 yılında, ilk Siyonist yerleşim
olan Rişon Lezion,
Rus imparatorluğundan gelen "Hovevey Siyon"
hareketine üye olan göçmenler tarafından kurulmuştur. Daha sonra ise,
İsrail Diyarı'nda çok sayıda yerleşim kuran "Bilu" hareketi ortaya
çıkmıştır.
Siyonist hareket resmi olarak Kattowitz
toplantısı (1884) ve Dünya
Siyonist Kongresi'nin (1897) ardından kurulmuştur. Dünya
süpergüçlerini Yahudiler için bir devlet kurmaya ikna etmek üzere
mücadele başlatan ise Theodor
Herzl olmuştur. Birinci Dünya Savaşı'ndan
sonra, böyle bir devlet kurmak için gerekli koşullar oluşmuş gibi
görünüyordu: Birleşik Krallık Filistin'i Osmanlı
İmparatorluğu'ndan almış, Chaim Weizmann'a verilen 1917 tarihli Balfour
Deklerasyonu ile, Britanya Yahudilere bir "ulusal anavatan" için söz
de vermişti.
1920'de, Britanya Filistin Mandası
başlamış, Britanyalılar Filistin'de Yahudiler için bir ulusal anavatanı
yaratmayı ve desteklemeyi vaat etmişti. Başlangıçta Yahudiler için her
şey yolunda gidiyor gibiydi: Yahudi yanlısı Herbet Samuel Filistin
Yüksek Komiseri olarak atanmış, Kudüs İbrani Üniversitesi
kurulmuş ve Filistin'e çok sayıda büyük göç dalgası gelmişti. Artan
Yahudi göçünden memnun olmayan Filistin'in Arap sakinleri ise Yahudi
yerleşimine ve Britanya hükümetinin Yahudi yanlısı politikasına şiddet
içeren ayaklanmalar ve terör eylemleri yoluyla karşı çıkmaya başladılar.
Arap çeteleri konvoylara ve Yahudi nüfusa saldırmaya başladı. 1920 Arap
isyanları ve 1921 Yafa
isyanları'nın ardından, Filistin'deki Yahudi liderleri Britanya'nın
yerel Arap çetelerini Filistin'deki Yahudilere saldırıları konusunda
karşısına almaya niyeti olmadığına karar verdiler. Bu çetelere karşı
korunma için Britanya yönetimine güvemeyeceklerinin farkına varan Yahudi
liderler, çiftliklerini ve Kibbutzları
korumak için Haganah örgütünü kurdular.
Arapların uyguladığı şiddetten dolayı, Birleşik Krallık kademeli
olarak başlangıçtaki Yahudi devleti fikrinden geri adım atmaya ve iki
uluslu bir çözüm veya Yahudi azınlığı bulunan bir Arap devleti fikrini
gündeme geitrmeye başlamıştı. Bu esnada Haganah'tan kopan sağ unsurların
kurduğu Irgun,
daha sonra da Irgun'dan kopan aşırı unsurların kurduğu Lehi (Stern
Çetesi) gibi örgütler zaman içinde Filistin'deki İngiliz hedeflerine ve
Araplara karşı intikam saldırıları düzenlemiş, önde gelen İngiliz
yöneticileri hedef alan suikastler gerçekleştirmiştir.
Bu esnada, ABD ve Avrupa Yahudileri, bilim, kültür ve ekonomi
alanlarında önemli başarılar elde ettiler. O dönemde, Avrupa'nın en önde
gelen fizikçileri Yahudiler, özellikle de Albert Einstein'dı. Sovyetler Birliği'nde,
çok sayıda Yahudi Ekim Devrimi'nde rol oynamış ve komünist
partisi üyesi olmuştur.